Một số biện pháp giúp học sinh lớp 1 rèn kĩ năng phát âm chuẩn các từ ngữ và dấu thanh khó khi học môn Tiếng Việt"

I. PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài:

Như chúng ta đã biết, kĩ năng phát âm chuẩn là một trong những kĩ năng đặc biệt quan trọng trong 4 kĩ năng nghe đọc nói viết trong môn Tiếng việt ở tiểu học. Nhất là các em học sinh lớp Một, lớp đầu cấp đặt nền móng cho khối kiến thức về sau. ngay từ đầu năm học, việc học môn Tiếng việt theo chương trình giáo dục tổng thể năm 2018 đã thể hiện rất rõ tầm quan trọng của môn học này bởi nó chiếm 420 tiết / năm học. Là môn học có số tiết nhiều nhất trong 9 môn học chính ở lớp Một. Điều này đã chứng tỏ giáo dục đang thay đổi chương trình và môn Tiếng Việt đang được chú trọng.

Nhưng một nỗi vất vả cho mỗi thầy cô dạy lớp 1 là đối tượng học sinh vừa mới đến trường còn quá non yếu về mọi mặt, từ ý thức học tập đến những kĩ năng học bài đều bắt đầu từ con số 0. Ngay buổi đầu vào học, cô giáo đã phải dỗ dành, chăm chút như con cái trong nhà để từng bước đưa các em vào nền nếp học tập theo một lộ trình mà kế hoạch dạy học đã đề ra. Đặc biệt hơn những em chưa qua mẫu giáo thì việc tham gia học tập những buôi đầu càng gây nhiều khó khăn cho giáo viên hơn nữa. Đây cũng là mộ trong những nguyên nhân gây nhiều trở ngại trong việc dạy học Tiếng Việt của giáo viên. Ngoài ra còn nhiều nguyên nhân khác như ảnh hưởng của tiếng địa phương, tiếng mẹ đẻ,… mà các em có những phát âm chua chuẩn dẫn đến gặp khó khăn khi học Tiếng Việt mà cụ thể là phát âm chuẩn Tiếng Việt.

Là một giáo viên đã có nhiều năm kinh nghiệm trong công tác dạy dạy học lớp 1, một lớp học khó khăn vất vả nhất cấp học tiểu học, tôi luôn chú trọng đến việc rèn luyện các kĩ năng học Tiếng Việt cho các em bởi đây là tiền đề cho các em học tập các môn khác. Bên cạnh đó sách Tiếng Việt Kết nối tri thức với cuộc sống năm học này (2020 – 2021) đã thay đổi hoàn toàn hình thức cũng như nội dung dạy học. Tức là mỗi bài học, học sinh phải thực hiện được 5 nội dung gồm: Nhận biết, đọc, tô và viết, đọc và nói. Thời lượng thực hiện trong 2 tiết. Điều này cho thấy khâu đọc rất được chú trọng trong mỗi bài học.

Nhận thức được vấn đề trên, qua thời gian dạy một số tuần tôi đã nắm được các yếu tố cơ bản của dạy học môn Tiếng Việt và tìm ra được một số biện pháp nhằm giúp cá em rèn kĩ năng phát âm chuẩn các từ ngữ và dấu thanh khó khi học môn học này. Vì vậy, tôi chọn đề tài: “Một số biện pháp giúp học sinh lớp 1 rèn kĩ năng phát âm chuẩn các từ ngữ và dấu thanh khó khi học môn Tiếng Việt“.

II. NỘI DUNG.

1. NỘI DUNG GIẢI PHÁP, BIỆN PHÁP:

1.1 Giải pháp thứ nhất: Rèn cho học sinh phát âm theo mẫu.

Giáo viên cần luyện kĩ năng phát âm chuẩn cho học sinh ngay từ chữ cái đầu tiên. Muốn học sinh phát âm chuẩn trước hết giáo viên phải phát âm chuẩn, phải biết cách lắng nghe và quan sát cách phát âm của từng học sinh để nhanh chóng nhận ra lỗi phát âm của các em là do đâu. Từ đó giáo viên lập kế hoạch hướng dẫn cho các em phát âm theo mẫu. Giáo viên phải tạo điều kiện cho học sinh tự quan sát và lắng nghe lời đọc của bạn. Cho học sinh tự nêu lỗi phát âm của mình. Sau đó giáo viên hướng dẫn cách phát âm của chữ em phát âm chưa đúng và nghe cô đọc mẫu. Từ đó các em phát âm lại theo âm chuẩn thật chính xác.

Ví dụ: Khi dạy bài M m N n (sách Tiếng Việt 1 tập 1 – Bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống, trang 44)

Sau khi giáo viên và học sinh cùng thực hiện đọc xong phần âm, ghép âm để đọc từ ở hoạt động 2: Đọc. Đến phần quan sát tranh để đọc từ ngữ, giáo viên lần lượt đưa tranh minh hoạ cho từng từ ngữ: cá mè, lá me, nơ đỏ, ca nô. Sau khi đưa tranh minh hoạ và nêu yêu cầu nói nhân vật trong tranh cho mỗi từ ngữ, chẳng hạn lá me. Thì lúc này giáo viên cần đọc mẫu nhiều lần, đọc chậm, phát âm rõ từ ngữ lá me (lờ-a-la-sắc-lá. Mờ-e-me), uốn lưỡi cong để học sinh bắt chước rồi đọc theo vì những từ ngữ này thường không chỉ học sinh đọc sai vì mới đọc mà một số em do ảnh hưởng của phương ngữ, tiếng mẹ đẻ nên phát âm nhầm lẫn l với n hoặc ngược lại.

Hoặc khi dạy bài G g Gi gi (sách Tiếng Việt 1 tập 1 – Bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống, trang 46)

Sau khi giáo viên và học sinh cùng thực hiện đọc xong phần âm, ghép âm để đọc từ ở hoạt động 2: Đọc. Đến phần quan sát tranh để đọc từ ngữ, giáo viên lần lượt đưa tranh minh hoạ cho từng từ ngữ: gà gô, đồ gỗ giá đỗ cụ già. Sau khi đưa tranh minh hoạ và nêu yêu cầu nói nhân vật trong tranh cho mỗi từ ngữ, chẳng hạn lá đồ gỗ. Thì tương tự như ví dục đã nêu trên giáo viên cần đọc mẫu nhiều lần, đọc chậm, phát âm rõ từ ngữ và dấu ngã (g-ô-gô ngã-gỗ), uốn giọng đọc dấu để học sinh bắt chước rồi đọc theo vì những từ ngữ này thường không chỉ học sinh đọc sai vì mới đọc mà một số em do ảnh hưởng của phương ngữ, tiếng mẹ đẻ nên phát âm nhầm lẫn dấu hỏi với dấu ngã hoặc ngược lại.

1.2. Giải pháp thứ hai: Phân tích giữa âm và chữ ghi âm:

Giáo viên hướng dẫn cách phát âm của từng chữ ví dụ: âm “v” với phụ âm v giáo viên cần mô tả vị trí của lưỡi; răng trên ngậm hờ môi dưới, hơi ra bị sát nhẹ rồi giáo viên phát âm mẫu, học sinh luyện đọc theo.

Tương tự khi dạy bài bài T t Tr tr (sách Tiếng Việt 1 tập 1 – Bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống, trang 56) với âm tr đầu lưỡi chạm vào vòm cứng bật ra không có tiếng thanh. Khi giáo viên phát âm mẫu từ cá trê hay tre ngà đều phải thực hiện như trên để chuẩn âm giúp học sinh lắng nghe và làm theo chuẩn.

Tương tự khi dạy bài bài V v X x (sách Tiếng Việt 1 tập 1 – Bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống, trang 66). Giáo viên phát âm x khe hẹp phía đầu lưỡi và răng-lợi hơi thoát nhẹ không có tiếng thanh

Ví dụ: vở vẽ, vỉa hè, xe lu;…. Trong khi hướng dẫn học sinh đọc giáo viên kết hợp với tranh ảnh, vật thật và sau mỗi bài học các âm tôi đã cho các em luyện đọc ngay ở tiết luyện đọc, luyện nói vào buổi chiều và cả trong các môn học khác để khắc sâu kiến thức hơn.

1.3. Giải pháp thứ ba: Giáo viên chữa lỗi phát âm chưa đúng thanh điệu cho học sinh:

Trong lớp tôi nghiên cứu có nhiều học sinh nói tiếng của miền Trung. Các em thường phát âm chưa đúng ở các tiếng chứa dấu thanh. Vì vậy tôi phân tích các tiếng rồi cho học sinh phân biệt các dấu thanh gắn trên các tiếng đó, sau đó đọc mẫu và hướng dẫn các em cách phát âm đúng, từ đó các em đọc theo và giáo viên uốn nắn sửa chữa kịp thời.

– Ví dụ: Thanh ngã các em hay lẫn với thanh hỏi như: khi học bài G g Gi gi khi đọc trơn từ đồ gỗ các em thường đọc sai là đồ gổ, giá đỗ đọc là giá đổ,…

Giáo viên đưa ra một số tiếng từ chữa dấu thanh học sinh thường đọc không đúng và nêu tác hại khi phát âm không đúng người nghe sẽ hiểu nghĩa khác đi rồi yêu cầu học sinh luyện đọc đúng theo nhiều hình thức cá nhân, nhóm, đôi bạn cùng đọc cho nhau nghe.

1.4. Giải pháp thứ tư: Chữa lỗi phát âm bằng cách luyện tập, thực hành trong các môn học:

Giáo viên luôn động viên nhắc nhở các em phải luôn mạnh dạn rèn phát âm chuẩn trong tất cả các môn học, chú ý, quan sát, lắng nghe cô giáo hướng dẫn, tự tin, chăm chỉ trong học tập, biết phối hợp cùng bạn bè, mạnh dạn hỏi thầy, cô giáo và bạn bè khi mình chưa hiểu, luôn có ý thức luyện phát âm đúng. Không những trong phân môn tập đọc mà các em cần phải phát âm chuẩn trong các môn học khác như: Toán khi đọc số, đọc yêu cầu bài tập, bài toán có lời văn.Nếu đọc không đúng người nghe sẽ không hiểu được bài toán. Trong phân môn Âm nhạc giáo viên cũng cần hưỡng dẫn. Âm vực của thanh huyền thấp hơn thanh sắc nên tập hát thanh sắc thành thanh huyền, không thanh rất thuận lợi. Chẳng hạn học sinh hát câu “Cái cây xanh xanh, thì lá cũng xanh. Bé bé bằng bông, hai má hồng hồng” hoặc luyện phát âm thanh điệu cho học sinh hát câu” Mặt trời soi rực rỡ…”

Hằng ngày dành thời gian hợp lí để đọc báo măng non, đọc truyện trong sáng lành mạnh. Khi giáo viên nắm chắc các biện pháp chữa lỗi phát âm và đã phát âm đúng, chuẩn, rõ ràng, diễn cảm rồi thì người đọc dễ dàng phát âm chuẩn.

1.5. Giải pháp thứ năm: Sử dụng tranh ảnh và dụng cụ học tập một cách thường xuyên trong tiết dạy:

Tranh ảnh và đồ dùng dạy học rất quan trọng không thể thiếu được trong việc dạy học nhất là ở môn Tiếng Việt. Tuy bộ sách mới Kết nối tri thức cũng đã sử dụng rất nhiều kênh hình để minh họa âm, vần, tiếng, từ ngữ để các em đọc nhưng chủ yếu là tranh vẽ nên chưa thu hút được tâm lý các em lớp 1. Do đó tôi nhận thấy việc sử dụng thêm những tranh ảnh chụp thực tế vật thật để các em quan sát từ đó giao viên nêu yêu cầu các em phát âm chuẩn các từ đó thì tính hiệu quả rất cao.

Ví dụ: Khi dạy bài Khi dạy bài M m N n (sách Tiếng Việt 1 tập 1 – Bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống, trang 44). Ở phần đọc các từ ngữ, tôi dùng chiếc nơ màu đỏ cho các em quan sát, cho một em đeo thử rồi nêu câu hỏi cả lớp đánh giá bạn đeo có đẹp không. Sau đó gọi một số em đánh vần và đọc trơn tiêng nơ đỏ,…

Hoặc Khi dạy bài Khi dạy bài Tt Tr tr (sách Tiếng Việt 1 tập 1 – Bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống, trang 56). Ở phần đọc các từ ngữ, tôi dùng bức tranh chụp hình con cá trê thật và cho các em quan sát. Sau đó gọi một số em đánh vần và đọc trơn tiếng cá trê,…(nếu những em nào phát âm trê thành chê thì tôi sửa ngay và giải thích cho các em hiểu ý nghĩa của từ các cách phát âm chuẩn.

1.6. Giải pháp thứ sáu: Luyện phát âm chuẩn bằng các trò chơi trên bảng.

Trò chơi trên bảng là một cách học thú vị để làm quen với một sinh hoạt xã hội. Một mặt các em có thể trò chuyện, và cười đùa. Mặt khác các em có dịp được học thêm những kĩ năng và cả nội dung chủ đề của trò chơi. Những trò chơi như thế này rất dễ thực hiện bằng cách sử dụng các kẹp tài liệu, các bút viết hay chỉ cần một tấm bìa cứng. Chủ đề có thể nhiều lĩnh vực kĩ xảo ngôn ngữ, thông tin cần học có thể đặt vào các hình vuông, … Học sinh bốc thăm và đọc rồi trả lời câu hỏi. Giải pháp này giúp học sinh khắc sâu trong trí nhớ hơn và hứng thú học hơn.

2. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu:

Sau 4 tuần thực dạy và áp dụng những biện phát nêu trên trong mỗi tiết dạy Tiếng Việt, tôi đa thấy các em phát âm chuẩn tiếng việt có nhiều tiến bộ rõ rệt. Ban đầu có tới 10 em phát âm sai, 12 em đọc sau dấu. Nhưng đến nay còn 6 em sau phát âm và 7 em sai về dấu câu. Như vậy là một tín hiệu mừng, chứng trỏ những biện pháp tôi áp dụng là có hiệu quả cao.

TSHS	Số học sinh phát âm chuẩn	Số học sinh phát âm sai về âm (l-n; tr-ch…)	Số học sinh phát âm sai về dấu thanh (\ – /; ~ – ?)
35	22	6	7

Dựa vào kết quả thống kê sau 4 tuần học, tôi thấy vui hơn khi đã làm được những việc vừa trình bày. Tôi sẽ tiếp tục áp dụng các biện pháp đó về sau và thêm vào các tiết ôn tập và kể chuyện, luyện tập buổi chiều,… mong sao cuối năm học sẽ có 100% học sinh đọc tốt, viết đẹp.

III. PHẦN KẾT LUẬN:

Đề tài: “Một số biện pháp giúp học sinh lớp 1 rèn kĩ năng phát âm chuẩn các từ ngữ và dấu thanh khó khi học môn Tiếng Việt” là một nội dung hết sức mới mẻ đối với bộ sách giáo khoa mới này. Nó có tác dụng tốt trong việc rèn luyện kĩ năng phát âm chuẩn cho học sinh, góp phần hoàn thiện chuẩn Tiếng Việt cho các em lớp Một. Một tiền đề hết sức quan trọng để các em học tập các môn học khác cũng như làm ngôn ngữ giao tiếp hằng ngày.

Tuy nhiên với hình tức và nội dung dạy học mới mẻ, thời gian tiếp cận tài liệu và sách giáo khoa chưa nhiều, đối tượng học sinh lớp 1 chưa đồng đều dẫn đến quá trình nghiên cứu và thực thi các biện pháp vẫn còn nhiều hạn chế tôi mong rằng Hội đồng khoa học và bạn đọc góp ý để nội dung được oàn thiện hơn trong tương lai.

Tôi nghĩ những giải pháp nêu trên có thể áp dụng rộng rãi ở các lớp đó là những yếu tố không thể thiếu được để nâng cao chất lượng dạy học. Tôi mong rằng kinh nghiệm này sẽ được nhân rộng ra ở các lớp ở bậc tiểu học nói chung và đặc biệt là ở lớp 1 nói riêng để tạo cho các em có một hành trang đầy tự tin khi học phân môn này. Là giáo viên ở bậc Tiểu học tôi nghĩ rằng, người giáo viên cần phải tăng cường sử dụng các phương tiện, đồ dùng dạy học, đổi mới cách đánh giá, kiểm tra. Bên cạnh đó người giáo viên phải có lòng nhiệt tình, tâm huyết trong việc giảng dạy. Thường xuyên theo dõi, quan tâm, giúp đỡ đến mọi đối tượng học sinh. Tạo điều kiện để tất cả các em đều được hoạt động. Tổ chức cho các em tự phát hiện, tìm tòi ra kiến thức mới từ đó sẽ phát huy được óc tư duy sáng tạo, tính độc lập, tự giác cho các em. Bên cạnh đó cần thường xuyên trao đổi, liên lạc với phụ huynh học sinh để phối kết hợp với phụ huynh nhằm giúp đỡ các em một cách kịp thời trong quá trình học tập.

Tôi xin chân thành cảm ơn !

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Sách giáo khoa học sinh, giáo viên Tiếng Việt lớp 1 Bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống.
Một số tiết dạy minh họa và một số tư liệu trên website nxbgd.vn.
Một số tranh ảnh, vật thật tôi sưu tầm được làm công cụ trực quan.

BẤM VÀO ĐÂY ĐỂ TẢI SKKN