Kĩ năng tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm để dạy các môn học ở bậc Tiểu học

1. Lý do chon đề tài:
Xuất phát từ yêu cầu đạt ra trong quá trình triển khai thực hiện chuẩn kiến thức kĩ năng các môn học và giáo dục kĩ năng sống ở một số môn học hiện nay.

Mục tiêu giáo dục tiểu học giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học lên Trung học cơ sở. Giáo dục Tiểu học nhằm đảm bảo cho học sinh có những hiểu biết đơn giản, cần thiết về tự nhiên, xã hội và con người, có kĩ năng cơ bản về nghe, nói, đọc, viết và tính toán; có thói quen rèn luyện thân thể, những hiểu biết ban đầu về múa, hát, âm nhạc và mĩ thuật. Giáo dục Tiểu học trước hết phải làm cho học sinh thích đi học, thích đến trường, yêu trường, yêu lớp, yêu thầy cô giáo, yêu quý bạn bè và cảm thấy mỗi ngày đến trường là một ngày vui.

Mục tiêu của giáo dục hiện nay là giúp học sinh học để biết, học để làm, học để tự khẳng định mình và học để cùng chung sống. Trang bị cho học sinh những kiến thức, giá trị, thái độ và kĩ năng phù hợp trên cơ sở đó hình thành cho học sinh những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình huống và hoạt động hàng ngày. Từ những hành vi cố định, chuẩn mực trong các bài học học sinh xây dựng và hình thành những kĩ năng sống cho mình phù hợp trong đời sống hàng ngày, giúp các em phát triển hài hoà về thể chất, trí tuệ và đạo đức.

Xuất phát từ nhu cầu đặt ra trong việc đào tạo lớp người mới phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Giáo dục phải nhằm đào tạo nhưng con người Việt Nam có lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có đạo đức tốt đẹp của dân tộc, có năng lực, bản lĩnh để thích ứng với những biến đổi của xã hội trong nền kinh tế thị trường, những yêu cầu mới của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Toàn bộ hệ thống giáo dục phải hướng vào mục tiêu đào tạo những con người có kiến thức, văn hóa, khoa học, có kỹ năng nghề nghiệp, lao động tự chủ, sáng tạo, có kỹ thuật, giầu lòng yêu nước yêu chủ nghĩa xã hội, sống lành mạnh, đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước.

Để đạt được mục tiêu này giáo dục nhà trường đóng vai trò rất quan trọng, bên cạnh đó là giáo dục của xã hội và trong gia đình để giúp cho việc giáo dục trong nhà trường được tốt hơn.

Đất nước ta với nền kinh tế thị trường, mở cửa hội nhập với thế giới. Do đó đòi hỏi những chủ nhân tương lai của đất nước phải đặt được những chuẩn mực đào tạo tiên tiến của thế giới phù hợp với yêu cầu phát triển của đất nước. Để thực hiện công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước và hội nhập nền kinh tế thế giới, đòi hỏi phải có những con người mới có nhận thức tiên tiến, năng động, có hiểu biết, có trình độ khoa học kỹ thuật, có lòng yêu nước nồng nàn. Do đó giáo dục phải đào tạo ra những con người phát triển toàn diện, có đạo đức, có tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ, nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội đáp ứng được yêu cầu xây dựng và bảo vệ tổ quốc.

Vì vậy đổi mới trong giáo dục nói chung và đổi mới phương pháp giảng dạy nói riêng là yêu cầu cần thiết.

Xuất phát từ yêu cầu đạt ra trong quá trình triển khai thực hiện sách giáo khoa Tiểu học mới.

Phương pháp dạy học theo nhóm tương tác có vị trí và tầm quan trọng đặc biệt trong dạy học ở Tiểu học, nhất là trong tiến trình đổi mới chương trình, nội dung và phương pháp dạy học hiện nay ở tiểu học. Nó tạo điều kiện trực tiếp cho người dạy và người học huy động các năng lực hoạt động nhận thức, tiếp cận thực tiễn, nâng cao tính khách quan khoa học của kiến thức, trên cơ sở hướng dẫn của giáo viên, học sinh được trình bày, nêu ý kiến về nhận thức của mình thông qua việc thảo luận. Thảo luận theo nhóm tương tác sẽ góp phần đắc lực cho việc hình thành và rèn luyện các kiến thức, kỹ năng cơ bản, tạo ra sự lôi cuốn, hấp dẫn làm cho lao động sư phạm hiệu quả hơn.

Trong học tập không phải mọi tri thức, kỹ năng, thái độ đều được hình thành bằng những hoạt động thuần túy cá nhân, mà lớp học là môi trường giao tiếp thầy-trò, trò-trò, tạo nên mối quan hệ hợp tác giữa các cá nhân trong con đường đi tới những tri thức mới. Trong kiểu dạy thông báo đồng loạt, thông tin từ thầy đến trò thì quan hệ giao tiếp chủ yếu là thầy-trò. Trong phương pháp học tập hợp tác vẫn có giao tiếp thầy trò nhưng nổi lên mối quan hệ giao tiếp trò-trò, thông qua sự hợp tác tìm tòi nghiên cứu, thảo luận, tranh luận trong tập thể, ý kiến của mỗi cá nhân được bộc lộ, được điều chỉnh khẳng định hay bác bỏ, qua đó người học nâng mình lên một trình độ mới, bài học vận dụng được vốn hiểu biết và kinh nghiệm của mỗi cá nhân và cả lớp.

Như vậy việc đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi người giáo viên phải có phương pháp dạy học tích cực, hình thức tổ chức hoạt động học hợp lý trong dạy học nói chung và trong dạy học toán nói riêng. Đó là một yêu cầu hết sức quan trọng đặt ra nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong việc triển khai và thực hiện chương trình sách giáo khoa tiểu học mới.

Xuất phát từ định hướng về đổi mới phương pháp dạy học ở Tiểu học.

Trong định hướng đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, việc coi trọng và khuyến khích dạy học trên cơ sở phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo, độc lập của học sinh để giúp cho học sinh tự phát hiện, tự giải quyết các vấn đề của bài học, để có thể tự chiếm lĩnh kiến thức và biết vận dụng chúng là một trong những nội dung cơ bản để nâng cao chất lượng và hiệu quả của quá trình dạy học. Việc dạy học thầy giảng trò nghe, ghi chép và làm theo mẫu làm cho người học thụ động, không phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo. Việc áp dụng phương pháp dạy học theo nhóm sẽ là cầu nối giữa người dạy và người học, giúp cho tư duy và nhận thức của người học phát triển theo chiều hướng lô gích từ trực quan sinh động đến tư duy trìu tượng đến thực tiễn. Trước đây trong dạy học chúng ta chỉ chú ý đến truyền thụ trí thức thuần túy. Việc tổ chức dạy học theo nhóm tương tác cho phép các cá nhân trong nhóm cùng thảo luận, nghiên cứu, chia sẻ những băn khoăn, suy nghĩ, kinh nghiệm của mình, cùng nhau xây dựng nhận thức mới về các nội dung môn học. Khi hoạt động trong nhóm, mỗi cá nhân có thể hiểu rõ trình độ hiểu biết của mình về chủ đề nêu ra, thấy được điều mình cần phải học hỏi thêm về các nội dung của bài học. Việc tiếp thu kiến thức trở thành quá trình học hỏi lẫn nhau chứ không phải là sự tiếp nhận thụ động từ giáo viên. Từ xưa bên cạnh câu: “Không thầy đố mày làm nên” cha ông ta đã có câu: “Học thầy không tày học bạn”. Thoát nhìn tưởng như học tập hợp tác mâu thuẫn với học tập cá thể hạn chế mức độ tích cực của mỗi cá nhân. Thực ra trong học tập hợp tác, mục tiêu hoạt động là chung của toàn nhóm nhưng mỗi cá nhân được phân công một nhiệm vụ cụ thể, trong nhóm mỗi cá nhân đều phải nỗ lực không ỷ lại. Kết quả làm việc của từng nhóm được trình bày thảo luận trước lớp sẽ tạo một không khí thi đua giữa các nhòm, đóng góp tích cực vào kết quả chung của bài học. Mô hình hợp tác trong xã hội đưa vào đời sống học đường có tác dụng chuẩn bị cho học sinh thích ứng với đời sống xã hội trong đó mỗi người sống và làm việc theo sự phân công hợp tác với tập thể cộng đồng. Trong xu hướng toàn cầu hóa xuất hiện nhu cầu hợp tác xuyên quốc gia, liên quốc gia thì năng lực hợp tác thực sự trở thành một mục tiêu đào tạo giáo dục nhà trường. Việc sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm trong dạy học là một yêu cầu bức thiết đặt ra đối với quá trình đổi mới phương pháp dạy học hiện nay ở tiểu học, nó phụ thuộc rất lớn vào sự đầu tư công sức, trí tuệ của người giáo viên trong việc chuẩn bị các điều kiện, phương tiện dạy học cũng như sử dụng và khai thác chúng.

Xuất phát từ thực trạng việc sử dụng hoạt động dạy học theo nhóm ở trường Tiểu học Kim Đồng hiện nay.

Do nhiều nguyên nhân khác nhau, việc khai thác và sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm tương tác của nhiều giáo viên mà thực tế bản thân cho thấy còn nhiều hạn chế, chưa thể hiện tính ưu việt của nó, do chưa đổi mới phương pháp dạy học một cách triệt để; chưa coi trọng hoạt động học tập của học sinh là trung tâm của quá trình dạy học cho nên việc sửa dụng phương pháp dạy học theo nhóm chưa phát huy hết tác dụng. Nhiều giáo viên tổ chức dạy học theo nhóm chưa khoa học, nên nhiều học sinh chưa thực sự làm việc chỉ dựa vào thành quả hoạt động của bạn khác. Việc tổ chức của giáo viên còn mang nặng tính hình thức nên nhiều nhóm học sinh làm việc sai mục đích dẫn đến không hoàn thành nhiệm vụ được giao; các thành viên trong nhóm do tâm lý và ý kiến khác nhau dẫn đến mất đoàn kết; trưởng nhóm không điều hành được công việc chung của nhóm mình. Nhiều học sinh còn bỡ ngỡ với hoạt động này, chưa mạnh giạn còn nể nang, tự ái cá nhân, chưa có ý thức tôn trọng ý kiến của bạn cho nên kết quả chưa đặt được yêu cầu đề ra.

Xuất phát từ những lý do trên tôi đưa ra sáng kiến kinh nghiệm:

“Kĩ năng tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm để dạy các môn học ở bậc Tiểu học”

Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp.

Ở cấp học Tiểu học lượng kiến thức của các môn lớp sau cao hơn lớp trước, các môn đều sử dụng kết hợp kênh hình và kênh chữ. Do đó nếu không sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm thì các em mau quên dẫn đến hiểu sai về kiến thức.

Vậy giải pháp “ Kĩ năng tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm để dạy các môn học ở bậc Tiểu học” là tổ chức hoạt động dạy-học ở đó có sự tác động qua lại, hỗ trợ về kiến thức giữa thầy-trò, trò-trò, trò-thầy cụ thể là:

b.1. Thế nào là dạy học theo nhóm.

Hoạt động dạy học theo nhóm là hoạt động trong đó giáo viên tổ chức cho học sinh hoạt động tương tác với nhau trong các nhóm nhằm đặt được mục tiêu trong học tập. Dạy học theo nhóm là hoạt động học tập có sự phân chia học sinh theo từng nhóm nhỏ (nhóm có từ 2 đến 6 em) với đủ thành phần khác nhau về trình độ, giới tính cùng trao đổi ý tưởng, một nguồn kiến thức dựa trên cơ sở là hoạt động tích cực của từng cá nhân. Từng thành viên của nhóm không chỉ có trách nhiệm với việc học tập của mình mà còn có trách nhiệm quan tâm đến việc học tập của bạn bè trong nhóm, bộc lộ tinh thần đoàn kết, hợp tác vì mục tiêu chung.

Tóm lại dạy học theo nhóm là một phương pháp dạy học trong đó giáo viên tổ chức cho học sinh hình thành các nhóm học tập nhỏ. Mỗi học sinh trong nhóm học tập này vừa có trách nhiệm tự học tập, vừa có trách nhiệm giúp đỡ các thành viên trong nhóm để cùng hoàn thành mục đích học tập chung của nhóm, kết quả đạt được của nhóm cũng là kết quả của các thành viên trong nhóm.

b.2. Việc tổ chức học tập theo nhóm góp phần hình thành và phát triển năng lực cho học sinh về:

– Kỹ năng:

Kỹ năng giao tiếp, kỹ năng hoạt động tương tác giữa các cá nhân trong một nhóm làm việc.

Kỹ năng trao đổi thông tin, trình bày và tiếp nhận thông tin.

Kỹ năng tìm kiếm thông tin.

Kỹ năng làm việc có trách nhiệm trong môi trường hợp tác.

Khả năng phối hợp với người khác để cùng hoàn thành công việc.

Biết kết hợp sử dụng thành quả của người khác để hoàn thành công việc của mình. Có ý thức và có khả năng tổ chức người khác cùng hợp tác làm việc. Biết chỉ huy điều hành công việc.

– Thái độ:

* Ý thức hợp tác trong công việc.

* Ý thức tự chịu trách nhiệm trong nhóm.

* Ý thức tôn trọng thành quả lao động của người khác.

* Ý thức cùng người khác hướng tới một mục đích hoạt động chung.

b.3. Ích lợi của việc dạy học theo nhóm:

Hoạt động lao động tương tác theo nhóm, hoạt động giao tiếp và có tính tích hợp là đặc điểm nổi bật của công việc lao động trong tương lai. Giúp phát triển những năng lực của người lao động hiện đại.

Tăng cơ hội thảo luận, trao đổi, hợp tác để từ đó hiểu sâu sắc kiến thức hơn, nâng cao chất lượng học tập của từng học sinh.

Đem lại cơ hội cho học sinh được sử dụng các kiến thức và kỹ năng mà các em được lĩnh hội và rèn luyện.

Cho phép học sinh diễn đặt những ý tưởng, những khám phá của mình. Tăng cường sự đoàn kết trong công việc chung.

Tin tưởng vào ý thức tương trợ bạn, có điều kiện học hỏi lẫn nhau.

Tự khẳng định bản thân, mở rộng suy nghĩ và thực hành các kỹ năng tư duy như so sánh, phân tích, tổng hợp, đánh giá.

Tạo môi trường để học sinh giúp đỡ nhau trong học tập, học sinh yếu có điều kiện học tập các bạn tromg nhóm, có điều kiện để tiến bộ trong quá trình hoàn thành nhiệm vụ được giao. Tăng cường tính tích cực trong học tập, phát triển sự sáng tạo của học sinh, tạo cơ hội cho mọi học sinh được tham gia phát triển, phân tích phê phán, trình bày tranh cãi, hoạt động giao tiếp trao đổi nhằm tăng cương về Tiếng Việt cho học sinh dân tộc thiểu số,…

b.4. Các dạng hoạt động nhóm.

Có nhiều dạng hoạt động nhóm, việc lựa chọn dạng hoạt động nhóm cho một bài cụ thể phụ thuộc vào mục tiêu nội dung bài.

-Nhóm cùng nhiệm vụ:

Các nhóm được giao cùng một nhiệm vụ.

Mục đích của dạng này là tạo ra sự thi đua giữa các nhóm xem nhóm nào hoàn thành nhanh nhất và tốt nhất hay có thể chỉ là xem xét cách giải quyết khác nhau của các nhóm.

– Nhóm khác nhiệm vụ:

Các nhóm được giao nhiệm vụ khác nhau, nhưng những nhiệm vụ đó có liên quan đến nhau. Các nhiệm vụ có thể có mức độ khó giống nhau hay khác nhau nhằm đáp ứng trình độ khác nhau của mỗi nhóm, thông thường nên giao nhiệm vụ ở ba mức: khá cho nhóm khá giỏi, vừa phải cho nhóm học sinh trung bình, dễ cho nhóm học sinh yếu.

– Nhóm “Đường vòng”. Một chuỗi nhiệm vụ được giao cho mỗi nhóm theo trình tự khác nhau. Do đó tại một thời điểm cụ thể mỗi nhóm thực hiện một nhiệm vụ khác nhau, cuối cùng các nhóm đều hoàn thành tất cả các nhiệm vụ.

– Giáo viên nên sử dụng các hoạt động có kết thúc mở, để khai thác khả năng phân tích, tổng hợp của học sinh. Nếu nhiệm vụ hoàn toàn đóng bạn chỉ hoàn toàn nhận được thông tin mang tính đúng sai mà không phát triển được hoạt động ở khía cạnh khác nhau.

b.5. Phương tiện để tổ chức dạy học theo nhóm có hiệu quả.

– Địa điểm: Cần đủ không gian làm việc cho mỗi nhóm. Đủ các trang thiết bị cần thiết cho mỗi nhóm: như bàn làm việc, đồ dùng học tập để thực hiện nhiệm vụ được giao, các vật liệu trình diễn như bảng, phấn màu các loại, bút màu, giấy,…

– Các dụng cụ để hoạt động phù hợp môn học và hoạt động nhóm, các mô hình, các dụng cụ thí nghiệm, các dụng cụ học môn toán như phiếu học tập, tranh vẽ, thước, giấy nháp,…

– Bàn nghế phải tiện cho việc bố trí các nhóm học tập.

– Các phương tiện hiện đại như máy tính, máy chiếu, băng hình,…

b.6. Đánh giá trong dạy học theo nhóm.

– Đánh giá cho điểm cả nhóm: Điểm của mỗi cá nhân được nhận bằng điểm của nhóm.

– Đánh giá từng cá nhân: Giáo viên theo dõi hoạt động của từng nhóm và đánh giá điểm của nhóm, cả nhóm căn cứ vào kết quả thực hiện nhiệm vụ giao cho cá nhân mà đánh giá điểm của mỗi cá nhân trong nhóm.

– Tự đánh giá: Mỗi nhóm tự đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của nhóm mình và lượng hóa bằng điểm. Mỗi cá nhân dựa vào việc hoàn thành nhiệm vụ của mình để xác định điểm nhưng không vượt quá điểm của nhóm.

b.7. Quy trình dạy học theo nhóm.

Bước 1: Tổ chức thành lập các nhóm, danh sách các nhóm, nhóm trưởng.

Bước 2: Đề ra nhiệm vụ: Giáo viên xác định nhiệm vụ của từng nhóm, và cách tiến hành hoạt động của các nhóm.

Bước 3: Các nhóm thực hiện nhiệm vụ.

Bước 4: Đại diện nhóm trình bày kết quả, nhận xét, bổ sung, đánh giá.

Bước 5: Hoạt động chung cả lớp (nếu cần thiết) giáo viên tổ chức chốt lại các kiến thức mới xuất hiện, đánh giá hoạt động học tập của từng nhóm.

b.8. Kỹ thuật chia nhóm.

– Tổ chức chia nhóm.

– Tùy theo yêu cầu nhiệm vụ huy động số người tham gia mà xác định số người trong nhóm.

– Thành phần trong nhóm: Nhóm theo cùng trình độ năng lực, nhóm theo khu vực của gia đình, nhóm theo sở thích bạn bè, nhóm theo cấu trúc tổ chức của lớp (tổ), nhóm theo chỗ ngồi, nhóm chọn ngẫu nhiên, nhóm hỗn hợp.

– Kỹ thuật chọn nhóm.

Bằng những hoạt động khéo léo phù hợp chẳng hạn:

Chọn nhóm ngẫu nhiên bằng cách đếm, dự kiến số nhóm, ví dụ 6 nhóm, mỗi nhóm 5 em, giáo viên cho học sinh đếm lần lượt không theo tiêu chí nào có thể theo dãy bàn ngồi lần lượt từ 1 đến 6 rồi cứ như thế hết lớp những học sinh nào số 1 vào nhóm 1, học sinh mang số 6 vào nhóm 6. Hay giáo viên có thể cho học

sinh hát một bài hát có tên các loài hoa hay bài hát có nhiều con vật rồi chuẩn bị trước bông hoa hay con vật đó gắn lên ngực áo theo dãy bàn khi các em hát xong để làm phần thưởng rồi gọi các em có cùng bông hoa, con vật thì thành lập 1 nhóm và lấy tên của bông hoa hay con vật ấy làm tên gọi của nhóm mình.

– Lập nhóm hỗn hợp nhiều trình độ:

Lập danh sách học sinh từ giỏi đến yếu. Chọn một học sinh đầu danh sách, một học sinh cuối danh sách và 2 học sinh ở giữa danh sách tạo thành nhóm 4.

– Chọn hai cặp thành một nhóm: chia học sinh thành các loại giỏi, khá, trung bình, yếu. Chọn giỏi + yếu và khá + trung bình tạo thành nhóm 4 người.

– Chọn kiểu phân cấp quản lý: Chọn nhóm trưởng trước, nhóm trưởng chọn thành viên.

– Chọn nhóm cùng sở thích: là nhóm gồm những em có cùng sở thích giống nhau.

b.9. Kĩ năng tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm để thiết kế dạy các môn học cụ thể.

±. Giải pháp:

Trong trường Tiểu học hiện nay các môn học bắt buộc có chín môn và hai môn học tự chon (Tin học, Tiếng Anh) thì đều áp dụng tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm được cả, nhưng giáo viên cần lựa chọn và xem xét xem bài nào, phần nào của bài mà tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm đem lại hiệu quả cao hơn các phương pháp khác thì mới nên làm chứ không nên làm tràn lan không hiệu quả.

Giáo viên phải nắm chắc nội dung của giải pháp nói trên và cách tiến hành giải pháp để vận dụng đúng lúc đúng chỗ. Cần có sự chuẩn bị kĩ lưỡng, chú ý tới yếu tố cơ sở vật chất, không gian phòng học, đồ dùng dạy-học và đối tượng học sinh trong lớp.

±. Biện pháp:

Cần có các biện pháp linh hoạt nhưng vẫn đảm bảo cách thức hoạt động nhóm như: Tổ chức thành các trò chơi học tập; đóng kịch; cuộc thi; sưu tầm; biểu diễn; hái hoa dân chủ;…Có thể tổ chức trong lớp học hoặc tổ chức ngoài trời, ngoài sân tuỳ thuộc vào yêu cầu của môn học-bài học; có những bài học có thể cần hoá trang, chuẩn bị phương tiện như loa máy, đèn chiếu, dụng cụ để vẽ,…thì cần có đồ dung trực quan mang tính chính xác và khoa học đừng nên méo mó sẽ gây hiểu sai về nhân vật, về vấn đề cần đạt được. Mỗi môn học bài học với giải pháp là tổ chức dạy học theo nhóm thì cần có biện pháp phù hợp như quy định về thành viên, yêu cầu giữ trật tự trong khi thực hiện, quy định thành viên nam nữ, yêu cầu nhanh, chính xác hay yêu cầu đúng, đẹp, an toàn, đều vui tươi, mỗi người chỉ được một lần, yêu cầu về giọng nói, trang phục, …

Ví dụ: Dạy bài: Biết bày tỏ ý kiến (tiết 2) môn Đạo đức (tuần 6). Để cung cấp cho học sinh hành vi kĩ năng về biết bày tỏ ý kiến là: Mỗi gia đình có những vấn đề, những khó khăn riêng. Là con cái, các em nên cùng bố mẹ tìm cách giải quyết, nhất là những vấn đề có liên quan đến các em. Ý kiến các em sẽ được bố mẹ lắng nghe và tôn trọng. Đồng thời các em cũng cần phải biết bày tỏ ý kiến một cách rõ ràng, lễ độ. Thì giáo viên tổ chức cho các em hoạt động theo nhóm để chiếm lĩnh kiến thức trên bằng biện pháp “đóng kịch” với tiểu phẩm “Một buổi tối trong gia đình bạn Hoa”, nhân vật có bố bạn Hoa, mẹ bạn Hoa và bạn Hoa, nhiệm vụ các nhóm là đóng kịch hoá thân vào các nhân vật trên, với lời thoại giáo viên đã chuẩn bị kĩ cho các nhân vật trong kịch bằng phiếu học tập phát tới các nhóm để các nhóm thảo luận chuẩn bị trong 5 phút,…Như vậy để có một tiểu phẩm hay các em cần phải huy động nhiều kĩ năng, yếu tố, chủ động và cả sáng tạo, tai năng trong đó nữa để đưa nhóm minh được giải nhất, sáu đó các

nhóm lại nhận xét cho nhau dưới sự định hướng của giáo viê từ đó giáo viên kết luận quá trình đó giúp các em chiếm lĩnh bài học chủ động và nhớ lâu nhất.

b.10. Kĩ năng tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm để thiết kế các bài dạy cụ thể.

b.10.1. Dạy kiến thức mới (bài mới).

±. Giải pháp:

Giáo viên giúp học sinh tự phát hiện và tự giải quyết vấn đề của bài học và từ đó chiếm lĩnh kiến thức một cách chủ động sáng tạo.

– Giáo viên hướng dẫn học sinh tự phát hiện vấn đề của bài học rồi giúp học sinh sử dụng kiến thức đã có, kinh nghiệm học của bản thân hoặc là kinh nghiệm kiến thức của các bạn trong nhóm để tìm mối quan hệ của vấn đề đó với các kiến thức đã biết đã được học ở lớp trước hay ở bài trước, từ đó cùng với nhóm tự giải quyết vấn đề. Quá trình học sinh huy động các kiến thức đã học và có liên quan tới vấn đề cần giải quyết không chỉ tập dược cho học sinh cách giải quyết một vấn đề của bài học mà còn giúp học sinh nhận ra sự cần thiết phải chuẩn bị trước các kiến thức đó. Chẳng hạn để dạy bài “Trừ hai phân số khác mẫu số” thì phải chuẩn bị trước về quy đồng mẫu số các phân số và trừ hai phân số có cùng mẫu số. Đây là cơ hội để giúp học sinh thấy được tính hệ thống trong việc sắp xếp các nội dung học toán ở tiểu học. Học tập theo nhóm sẽ làm thay đổi không khí học tập của lớp, làm cho không khí học tập trở nên dễ chịu, thoải mái hơn. Bên cạnh đó học tập theo nhóm còn tạo cho các em khả năng quan sát tốt, tinh thần đoàn kết giao lưu trong nhóm, lớp tạo tính chủ động, mạnh dạn, sáng tạo, tự tin cho các em. Mặt khác còn là con đường để học sinh khắc sâu kiến thức khi học, giúp cho các em phát triển về đức-trí-thể-mĩ. Hoạt động học tập theo nhóm giúp cho các em thấy “Học mà vui-vui mà học”

±. Ví dụ.

-Ví dụ : Dạy bài hình thành kiến thức “Trừ hai phân số có cùng mẫu số”

Để hình thành phép trừ. Giáo viên đưa ra bài toán: Từ băng giấy màu, lấy đi băng giấy để cắt chữ. Hỏi còn bao nhiêu phần của băng giấy ?

Giáo viên phát cho mỗi nhóm một băng giấy màu có số phần như bài toán nêu, yêu câu các em tô màu phần cắt đi. Học sinh làm việc theo nhóm thực hiện việc tô màu băng giấy.

Nội dung các em thảo luận là tìm cách giải quyết sau khi cắt đi băng giấy thì còn lại bao nhiêu phần ? Thực hiện phép tính nào để biết kết quả ?

Học sinh sẽ thảo luận từng nhóm và đưa ra kết quả: Đã cắt đi băng giấy nên còn lại và đưa ra phép tính (băng giấy).

Các nhóm đưa ra kết quả và nêu cách tính trước lớp. Giáo viên kết luận và đưa ra phép tính:

băng giấy – băng giấy = băng giấy.

– Học sinh thảo luận theo nhóm để nêu ra quy tắc trừ hai phân số có cùng mẫu số từ kết quả thực hiện việc làm trên.

Cuối cùng giáo viên cho học sinh đưa ra quy tắc trừ hai phân số có cùng mẫu số. Như vậy là các em đã chủ động để thực hành và từ thực hành đã rút ra được quy tắc và như thế các em ghi nhớ lâu hơn kiến thức mới.

b.10.2. Dạy thực hành ngay sau bài mới.

Ngay sau khi nhận biết kiến thức mới học các em rất hứng thú vì thế giáo viên tạo điều kiện cho học sinh củng cố và tập vận dụng kiến thức mới học ngay sau khi học bài mới để các em bước đầu chiếm lĩnh kiến thức mới ngay ở lớp. Trong sách giáo khoa cấp Tiểu học sau phần bài học thường có bài tập để tạo điều kiện cho học sinh củng cố kiến thức mới học qua thực hành và bước đầu tập vận dụng kiến thức mới lĩnh hội để giải quyết các vấn đề cụ thể.

– Dựa vào mục tiêu của từng bài cụ thể để áp dụng phương pháp cho phù hợp vào việc tổ chức hướng dẫn học sinh thực hành, luyện tập có hiệu quả.

Ví dụ: Sau khi học sinh lớp 1 học xong tiết 1 bài 13 âm n và m để củng cố kiến thức vừa học giáo viên cho các em hoạt động theo nhóm, phát cho các nhóm 1 hộp có nhiều thẻ chữ chứa các tiếng khác nhau. Yêu cầu các nhóm tìm các thẻ chữ chứa tiếng có âm n, m rồi gắn vào bảng cài trong 3 phút chẳng hạn. Có thể chia nhóm theo bàn ngồi, các nhóm nhận xét cho nhau, rồi giáo viên kết luận, ghi điểm cho các nhóm. Vì thảo luận để các em hỗ trợ, kiểm tra lẫn nhau, đồng thời tự khẳng định củng cố lại kiến thức.

b.10.3. Dạy bài thực hành rèn kỹ năng (luyện tập, luyện tập chung, ôn tập).

Ngoài phần luyện tập thực hành trong các tiết dạy học bài mới thì có tiết luyện tập, luyện tập chung, ôn tập.

Mục tiêu chung của dạy học các bài luyện tập thực hành là củng cố kiến thức học sinh mới chiếm lĩnh được. Còn đối với bài luyện tập rèn kỹ năng thì giúp học

sinh nhận ra kiến thức đã học hoặc một số kiến thức mới trong nội dung các bài tập dạng khó hơn.

Do đó hoạt động nhóm để các em giúp nhau cùng nhớ lai kiến thức để giải quyết vấn đề tốt hơn, đối với môn toán một bài toán có thể có nhiều cách giải khác nhau; môn tập làm văn có nhiều cách tả khác nhau,… từ đó các em học tập lẫn nhau và góp ý nhau về cách trình bày, cách giải, cách làm, cách ứng xử.

Ví dụ: Khi học sinh làm bài tập số 2, ý b phần luyện tập (tiết 1) sách giáo khoa lớp 4 trang 36 môn đạo đức bài “Giữ gìn công trình công cộng”

Tình huống : Trên đường đi học về, Toàn thấy mấy bạn nhỏ rủ nhau lấy đất, đá ném vào các biển báo giao thông ven đường. Theo em, Toàn nên làm gì trong tình huống đó ? Vì sao ?

Đây là một chuẩn kiến thức mà các em cần thảo luận chung để tham khảo ý kiến của các bạn trước khi đi đến kết luận, đưa ra kĩ năng sống cho mình, một hành vi đạo đức được mọi người chấp nhận, để giải quyết vấn đề trên học sinh sẽ đưa ra các giả thiết, như can ngăn các em nhỏ, có ý kiến lại cho là cần báo người lớn, công an, cô giáo; có ý kiến can ngăn ngay rồi đi sửa lại biển báo để cho người tham gia giao thông nhận biết biển báo,… ý kiến tán thành của bạn hay bác bỏ ý kiến của người khác, những biện minh cho ý kiến của mình đưa ra,….

Do vậy thảo luận nhóm các em sẽ hỗ trợ nhau để cùng đi đến đáp án đúng. Trong nhóm sẽ không có sự nhận thức đồng đều, các em sẽ bình luận về cách giải quyết của mình và của bạn. Thông qua việc giúp đỡ bạn, học sinh càng nắm chắc hiểu sâu hơn, nếu làm cá nhân em học yếu không làm được bài vì không có quá trình trao đổi nhận thức và nhận thức lại.

III.1. Kết luận:

Kĩ năng tổ chức dạy học theo nhóm là một hình thức dạy học tiến bộ, nó giúp ích cho học sinh rất nhiều, cần được tổ chức rộng rại trong các trường học, nhưng nó đòi hỏi người giáo viên phải có phương pháp và cách thức tổ chức linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với từng nội dung, có sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Để tổ chức dạy học theo nhóm thành công đòi hỏi người giáo viên phải chuẩn bị kỹ lưỡng kế hoạch dạy học, lựa chọn những nội dung thực sự phù hợp với hoạt động nhóm và thiết kế được các hoạt động giúp các em lĩnh hội, khám phá kiến thức mới một cách tốt nhất. Khi tổ chức dạy học theo phương pháp này thì việc chia nhóm và số lượng học sinh trong nhóm cũng là yếu tố rất quan trọng, trong nhóm em nào cũng có nhiệm vụ cụ thể. Bên cạnh đó thi yếu tố cơ sở vật chất phòng học cũng như đồ dùng học tập, tài liệu liên quan cũng rất qua trọng.

Để góp phần nâng cao chất lượng dạy học, bản thân người giáo viên cần tự học hỏi, tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn của mình trong đó có phương pháp, kĩ năng tổ chức dạy học theo nhóm. Không những thế người giáo viên cần phải tâm huyết với nghề nghiệp, không ngừng tìm tòi sáng tạo, tự nghiên cứu, khắc phục khó khăn về cơ sở vật chất. Một điều quan trọng nữa là giáo viên cần có đức tính kiên trì, không nóng vội, biết nghi chép rút kinh nghiệm sau mỗi tiết dạy.

Phương pháp này áp dụng được cho tất cả các môn học ở bậc tiểu học, trong các bài cung cấp kiến thức mới, luyện tập thực hành, ôn tập rèn kỹ năng. Tổ chức hoạt động dạy-học theo nhòm nó còn rèn cho học sinh các kĩ năng cơ bản như nghe, nhìn, đọc, viết, tính toán, kĩ năng sống, kí năng học tập, biết đoàn kết, tương trợ, hợp tác lẫn nhau, có những đức tính tốt cần thiết cho bản thân và xã hội.

Như vậy tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm với kĩ năng tốt đây là một yếu tố góp một phần quan trọng trong việc quyết định chất lượng giờ dạy nói riêng và chất lượng giáo dục nói chung trong các nhà trường Tiểu học trong giai đoạn hiện nay.

Bấm vào đây để tải về