Đông y cho rằng có thể do “vị bất hòa, tắc họa bất an” (dạ dày không tốt nên nằm không yên”; hay “hư lao hư phiền, bất đắc miên”(lao lực phiền muộn nên ngủ không ngon). Bệnh liên quan tới tâm, can, tỳ, thận. Người mất ngủ ban đêm suy nghĩ mông lung, bệnh tình càng tăng, càng khó điều trị. Do đó, điều trị mất ngủ cần cân bằng tâm lý kết hợp điều trị thể chất.
Nếu giấc ngủ mơ màng, nhanh tỉnh, hồi hộp, trí nhớ giảm, ăn uống kém, sắc mặt sạm, rêu lưỡi nhợt, mạnh tế nhược:
Dùng bài: Đẳng sâm 12g, bạch truật 10g, đương quy 8g, long nhãn 10g, đại táo 3g, mộc hương 5g (mài sống), phục thần 12g, viễn chí 10g, ngũ vị tử 5g, bá tử nhân 10g, táo nhân (sao đen) 12g, tri mẫu 10g, xuyên khung 5g, phục linh 10g, cam thảo 3g, sinh khương 3 lát. Sắc uống.
Nếu đầu nặng, bụng đầy, tinh thần buồn bã, hoa mắt, miệng đắng, rêu lưỡi vàng, mạch hoạt, sác:
Nếu khó ngủ buồn bực, nóng hai bàn chân tay, tai ù, rêu lưỡi đỏ:
Dùng bài: Nhân sâm 7g, huyền sâm 9g, bạch linh 10g. ngũ vị tử 5g, viễn chí chế 10g, cát cánh 9g, thiên môn đông 10g, bá tử nhân 8g, sinh địa 10g, đan sâm 10g, đương quy 10g, toan táo nhân (sao đen) 10g, viễn chí chế 10g, chu sa 4g, hoàng liên 6g, cam thảo 3g. Sắc uống.
Nếu tinh thần uể oải, ăn uống không ngon miệng, hay quên, tim hồi hộp, đêm ngủ lơ mơ hoặc đêm không ngủ được, mạch tế hoặc sác:
Dùng bài: Hoàng kỳ 16g, phục linh 12g, phục thần 12g, đương qui 12g, xuyên khung 8g, chích thảo 4g, bán hạ (chế) 10g, bá tử nhân 12g, viễn chí (bỏ lõi) 8g, ngũ vị tử 8g, nhân sâm 12g, nhục quế 6g. Sắc uống.
Nếu đầu nặng, hay choáng váng, tai ù, tâm phiền, miệng khô, chất lưỡi đỏ, mạch tế sác:
Dùng bài: Sinh địa (tẩy rượu) 16g, nhân sâm 12g, huyền sâm 12g, đan sâm 16g, phục linh 12g, cát cánh 12g, viễn chí 8g, hắc táo nhân 20g, bá tử nhân 12g, thiên môn 8g, mạch môn 8g, đương qui (thân) 12g, ngũ vị tử 8g, thạch xương bồ 10g, phục thần 12g. Sắc uống
Nếu nằm ngủ hay chiêm bao sợ hãi, khi tỉnh dậy thấy khó chịu và không ngủ lại được vẫn sợ hãi, tâm khí tổn hao, mạch huyền tế:
Dùng bài: Phục linh 12g, phục thần 12g, nhân sâm 8g, viễn chí 8g, thạch xương bồ 12g, long xỉ 12g, toan táo nhân 12g. Sắc uống.
Nếu ngủ không ngon giấc, miệng đắng, buồn bực, ngực, sườn đầy tức khó chịu, rêu lưỡi vàng nhớt, mạch hoạt sác:
Dùng bài: Trúc nhự 8g, chỉ thực 8g, bán hạ (chế) 12g, quất hồng bì 12g, phục linh 12g, cam thảo 6g. Tùy chứng trạng của bệnh nhân có thể gia giảm cho thích hợp.
Nếu thực tích quá nặng dùng bài: Sơn tra 8g, thần khúc 12g, phục linh 12g, bán hạ (chế) 10g, trần bì 12g, la bạc tử 12g, liên kiều 12g, mạch nha 12g. Sắc uống. Bài thuốc dùng cho cả trẻ em và người lớn.
Nếu cơ thể gầy còm, sắc mặt nhợt, ăn uống kém hay có cơn mệt bất thường, giấc ngủ không sâu, nửa đêm tỉnh dậy rồi không ngủ lại được, lưỡi nhạt, mạch tế sác:
Dùng bài: Nhân sâm 12g, bạch truật 12g, phục thần 12g, hắc táo nhân 20g, long nhãn nhục 12g, chích hoàng kỳ 16g, đương qui 12g, viễn chí 8g, mộc hương 6g, chích cam thảo 4g, sinh khương 12g, đại táo 12g. Sắc uống.
